Op dinsdag 27 februari 2024 heeft de herdenking van 82 jaar slag in de Javazee plaatsgevonden te Den Haag. Johan Geneuglijk (103), overlevende van de slag, was erbij aanwezig.
Hierbij een impressie van de herdenking middels een digitaal fotoboek.
https://www.albelli.nl/onlinefotoboek-bekijken?widgetId=8fd3ef4a-e65a-4b5c-8a14-93c91202bcd7
Speech voorzitter Karel Doorman fonds, Ben Bekkering.
ADM, Excellency, GEN, SBN, geachte aanwezigen, goedemorgen
Mede namens C-ZSK, admiraal Tas, en het bestuur van het Karel Doorman Fonds heet ik u van harte welkom bij de herdenking van de Slag in de Javazee, vandaag 82 jaar geleden. We zijn zeer vereerd met deze opkomst.
U ziet ook de media aanwezig. Zij zullen verslag doen van deze herdenking, onder meer in het 8-uur journaal en Hart van NL.
A very warm welcome to the representatives of Australia, the United Kingdom and the United States. Excellency, captain, colonel, your presence here clearly demonstrates that our alliances, partnerships and friendships are as relevant today as they were then.
82 years ago, Rear Admiral Karel Doorman commanded the Combined Striking Fleet. It was a first: four nations working together at operational and tactical level. However, the Force was hastily brought together, with poor connectivity and little practice and established procedures. The Force conducted weeks of stressful and exhaustive patrols, culminating in a battle against a formidable enemy with superior weaponry and far better situational awareness. The battle was lost at great expense of life. In a subsequent battle in Strait Sunda, 3 days later, USS Houston and HMAS Perth valiantly met their fate. In total 2000 allied sailors from our countries lost their lives.
As I speak, 82 years ago, the first salvos of the battle had been exchanged. EXETER was hit and KORTENAER sunk. Rear Admiral Doorman was about to send his famous signal ‘All ships follow me’, aiming to reestablish the cruiser formation after the damaged EXETER veered out of the line with the other cruisers mistakenly following her. Within half an hour, ELECTRA would be severely hit, EXETER detached under escort of WITTE DE WITH and the four US destroyers about to execute their torpedo attack, ending the first phase of the battle. True to his orders and despite the heavy losses, a few hours later Doorman would re-engage, with the well-known tragic result.
Today we are gathered to honor the sailors who lost their lives and to those who had to bear the consequences of surviving the battle, most of them as prisoner of war.
Dear foreign guests, please accept my sincere apologies for continuing in Dutch language. But again, thank you for being here with us today.
Wij zijn vandaag bijeen om te herdenken. In de grillige tijd waarin we nu leven, met zijn vele conflicten en crises, vertaal ik herdenken vooral in verbinden.
Zoals het verbinden van ingrijpende gebeurtenissen. Zodat we de Slag in een groter perspectief kunnen plaatsen. Daarmee wordt het verhaal van de Slag in de Javazee een bladzij van strijd en offers voor vrede en vrijheid in een veel groter boek dat loopt vanaf de Tweede Wereldoorlog tot aan de dag van vandaag. Vrede en veiligheid zijn dus nog steeds niet vanzelfsprekend of gratis. Dat vraagt om besef.
Het gaat ook om het verbinden van generaties, zodat de lessen uit verhalen over strijd en offers niet verloren gaan. Natuurlijk was er veel verdriet bij de zogeheten eerste generatie. Maar dat verdriet had ook zijn uitwerking op latere generaties. Dat vraagt om reflectie, steeds meer over het waarom, naast het wat en hoe.
Ook het verbinden van bloedgroepen en wapenbroeders hoort daarbij. De strijd begon niet in de Javazee en eindigde daar ook niet. Zo werd de collectieve strijd op zee, op land en in de lucht voortgezet. Maar ook werden mensen gedrongen tot een individuele strijd, aan boord van Hell Ships, in kampen en in eigen huis bij het gemis van en onbekendheid over geliefden en naasten. Dat vraagt om begrip en context.
En tenslotte gaat het ook om het verbinden van ondersteuners. In een jaarverslag van het KDF uit de jaren ’50 wordt gesteld dat hulp nog zo’n 5 tot 10 jaar nodig zou zijn. Inmiddels gaan we als KDF ons 80ste jaar in in het steunen van marinepersoneel, oud-marinepersoneel en hun naasten. Dat doen we niet alleen. Dat doen we samen met veel andere organisaties, van Defensie tot collega-fondsen, van gerenommeerde instituten tot gedreven bedrijfsmaatschappelijk werkers. Het is jammer dat dat nodig is, het is mooi te beseffen dat we dat, in ons geval, sinds de slag met hart en ziel doen. Dat vraagt onverkort om onze inzet.
Van al deze verbindingen zijn vertegenwoordigers hier vandaag aanwezig. U vertegenwoordigt gebeurtenissen, bondgenoten, generaties, bloedgroepen, wapenbroeders en ondersteuners. Die aanwezigheid toont dat het verbinden breder op waarde wordt geschat. Dat maakt het verbinden sterker en daarmee het herdenken krachtiger. En zo maakt het onze maatschappij ook een stukje weerbaarder, vandaag de dag zeker zo nodig.
Tijdens de herdenking hebben we altijd gezocht naar betekenisvolle deelname van betrokkenen. Zo slaat Jan Vonk, zoon van een deelnemer aan de slag, al sinds jaar en dag de welbekende 8 glazen, signaal aan boord van marineschepen dat de wacht ten einde is en de nieuwe wacht op post is.
Vorig jaar nog werd de traditionele krans gelegd door Henk Kleijn en Johan Geneuglijk. Johan is er, met zijn 103 jaar en samen met zijn vrouw, vandaag weer bij. Tijdens de slag maakte hij deel uit van de bemanning van WITTE DE WITH. Ingedeeld bij de stuksbemanning van kanon 3 zag hij KORTENAER door een voltreffer geraakt worden en binnen twee minuten zinken. Ik weet, Johan, hoe dit beeld jou tot op de dag van vandaag indringend bij blijft. Wat mooi dat je ook vandaag weer bij ons bent en straks met admiraal Tas en mij de krans wil leggen.
Henk Kleijn is er niet meer bij. Een paar maanden geleden is hij helaas overleden, na een even mooi als bewogen leven. Hij was er de afgelopen jaren altijd bij, ondersteund door dochter en schoonzoon. Te jong voor plaatsing aan boord, was Henk Kleijn lid van de meerploeg die op de vooravond van de slag de trossen van DE RUYTER en JAVA losgooide. Ik weet dat hij tot op de dag van zijn dood het gevoel hield dat hij, met het losgooien van de trossen, toch ook een beetje zijn maten de dood in had gestuurd. Zijn eigen ontberingen, in krijgsgevangenschap, tijdens transport aan boord van een Hell Ship, werkend in de mijnen van Nagasaki, daar de bom zien afgaan, deden daar voor hem niets aan af. In onze gedachten is Henk er vandaag dan ook gewoon nog bij.
De aandacht voor de Slag in de Javazee en andere gebeurtenissen uit de Tweede Wereldoorlog blijft. Ik sluit niet uit dat de vele crises en conflicten van vandaag, in Oekraïne, in Gaza, maar ook in Soedan, in de Sahel, in Somalië, in Jemen en op zoveel andere plekken in de wereld, ons doen beseffen dat vrijheid inderdaad geen vanzelfsprekendheid is. En dat de effecten van wat daar gebeurt ook hier, in ons eigen aangeharkte land, merkbaar zijn. Mensen zoeken dan duiding en paralellen.
Die aandacht levert soms ook nieuwe kennis en inzichten op. Ze vergroten ons collectieve beeld. En ja, ze plaatsen soms kritische noten. Daarin past echter wel grote terughoudendheid en vereist uiterste zorgvuldigheid. Immers, het gaat om overleveringen en ervaringen uit een roerige tijd, in een andere context, vaak jaren later opgetekend, zonder de mogelijkheid van wederhoor. Dan dient de grondhouding er een te zijn van respect voor hen die hun leven gaven. En eventuele lessen, en die mogen kritisch zijn, zouden zich moeten richten op het collectieve handelen.
Those 2000 sailors who gave their lives, from the admiral to the youngest sailor, deserve nothing but our utmost respect. We should continue to take lessons from their sacrifice. Given the current turbulence in the world, this remains both relevant and increasingly urgent.
Therefore, we commemorate. Today here, at the cemetery Kembang Kuning near Surabaya, Indonesia, where on behalf of us a wreath had been laid at the Battle of the Java Sea monument, and in Perth. Tomorrow, commemorations will take place at Bronbeek in Arnhem and at the Naval Academy in Den Helder. 3 days from now a commemoration will take place in Houston, Texas, with the Battle of Sunda Strait the central theme.
Ik sluit af met mijn oprechte dank uit te spreken naar het bestuur en de staf van de Kloosterkerk, die ons weer in staat stellen de herdenking op deze passende plek en op een passende wijze te houden.
Ik wens u allen een waardige herdenking en goed samenzijn toe.
,Thank you, dank u
Terug naar overzicht